Bağlama Nedir? Tarihçesi

Bağlamanın atası, Dede Korkut hikayelerinde yer alan ve adı çok sık geçen Kopuz’dur. Kopuz, Orta Asya’daki Türk Boyları tarafından kullanılmış ve o bölgenin gezginci ozanları aracılığıyla Anadolu’ya gelmiştir. Kopuz, Bağlamadan farklı olarak teknesi deri ile kaplı, perdesiz, iyi ya da üç telli, telleri at kılı, koyun ve kurt bağırsağından yapılmış kirişlerden oluşan bir enstrümandır.

Kopuzun Anadolu’da geçirmiş olduğu evrimlerden ve sapına bağlanan perdeden sonra ortaya çıkan Bağlama, Türkmenler tarafından kutsal bir enstrüman sayılmaktadır. Günümüzde, bağlamanın standart ölçüleri için ise halen çalışılmaktadır.

Bağlamanın teknesinin hangi ağaçtan, kapağının ne kadar incelikte, sapının ne kadar uzunlukta olacağı tartışmaları sürerken, genel bir yapısı yavaş yavaş ortaya çıkmıştır. Eskiden kullanılan, fakat günümüzde pek bulunmayan dut ağacından oyma tekneler yerine, dilim dilim yapıştırılmış ardıç; göğüs kapağı için ladin, köknar; sapı için ceviz, gürgen ağaçları kullanılmaktadır.

Bağlamanın Tarihçesi

Bağlama ve ailesi olan sazları tanımak için öncelikle bu sazların atası olan Kopuzun tanınması gereklidir. İnsanlar, su kabağının üst kısmına ince deriler gerdirip sap ilave etmişler ve kiriş tellerini deri üzerinden geçirmek suretiyle sesin daha net çıkmasını sağlamıştır.

Yay ile çalınanlara İklıp, parmak ya da mızrap ile çalınanlara Kopuz adı verilmiştir. İklığ yaylı sazların, Kopuz ise mızraplı sazların atası olarak bilinir. Mızraplı sazların atası olarak bilinen Kopuz, Türklerin en eski sazlarından biridir.

En az 1500 yıl kullanılan bu ünlü mızraplı saz, bugün yerini Anadolu’da bağlama ve ailesi sazlarına bırakmakla birlikte, Orta Asya ve Sibirya Türkleri tarafından halen kullanılmaktadır. Bağlama adına ise ilk defa 18. Yüzyıl metinlerinde rastlanmaktadır.

Bağlama Yapımında Kullanılan Ağaçlar

12'den fazla türü olan dut, kuzey yarım kürenin ılıman ve subtropik çevrelerinde yetişir. Yapısı Olgun odunsu bir ağaçtır. Yıl halkaları geniş olan dutun ilkbahar halkası açık renk ve yumuşak, sonbahar halkası koyu renk ve serttir. Öz ışınları görünmemektedir.